Παρασκευή, 26 Ιανουαρίου 2018Οι μεταβατικές οικογένειες ημινομάδων ποιμένων του οροπεδίου της  Ζήρειας Κορινθίας στην Σαλαμίνα .

Βοϊδηλαίοι . Καλυβαίοι, Μαυρονασαίοι ,Τσεκουραίοι. 

Γράφει ο Παναγιώτης Βελτανισιάν. 
Στη μνήμη του Χρήστου Βοϊδήλα 
(1912-1999)
Σκηνίτη βοσκού από τη Ζήρεια. 


Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ελληνικού χώρου ολόκληρο τον 19ο αποτελούν οι αδιάκοπες μετακινήσεις πληθυσμιακών ομάδων από το ένα μέρος  στο άλλο. Οι πληθυσμοί που κατά κύριο λόγο μετακινούνταν όταν οι νομαδικοί  ποιμενικοί, αφού η ανεπάρκεια της  γης δεν εξασφάλιζε τη ζωάρκεια σε δυσανάλογο μεγάλο πληθυσμό.
 Για εμάς τους λαογράφους, οι μετακινήσεις αυτές εχουν εξαιρετικά μεγάλη σημασία γιατί συνεπάγονται  μεταφορά  δομών και θεσμών, ηθών και εθίμων, που ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία κι την αντοχή  τόσο του μετακινούμενου πληθυσμού όσο και του εντοπίου παρατηρείται προσαρμογή, πλήρης η μερική αφομοίωση ή και η άρνηση προσαρμογής στις συνήθειες του τόπου εγκατάστασης.
 Οι συγκεκριμένες οικογένειες που εντόπισα στη Σαλαμίνα - Βοιδηλαίοι, Καλυβαίοι, Μαυρονασαίοι, Τσεκουραίοι - προέρχονται από το οροπέδιο της Ζήρειας και την ευρύτερη περιοχής της Καρυάς και ξεχειμώνιαζαν κάθε χρόνο στο νησί μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Εχουν συναίσθηση της σαρακατσάνικης καταγωγής του.
Το όνομα ''Σαρακατσάνοι'' δημιουργήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και σημαίνει τον ''ορεσίβιο βοσκό'' το πρώτο συνθετικό ''Σάρα'' απαντάται σε ονομασία βουνών, συνηθως γυμνών, ενώ το δεύτερο ''κατσαν'' <cacean<ciaban σημαίνει το βοσκό, τον τσοπάνο.
Το πέρασμα στην Πελοπόννησο των νομαδικών κτηνοτροφικών πληθυσμών γίνονταν μέσω του Ισθμού. Προορισμός τους ηταν οι πεδιάδες της Αργολιδοκορινθίας και πραγματοποιήθηκε σε δυο περιόδους η εγκατάσταση αυτή. Τα πρώτα κύματα Σαρακατσαναίων ποιμένων που «πέρασαν το αυλάκι» και κατευθύνθηκαν προς τις ευρύτερες περιοχές της Κορινθίας είναι βέβαιο πως ήρθαν μετά τον Τούρκο-Ενετικό πόλεμο (1684-1687) ,όταν η Πελοπόννησος ηταν ήδη ερειπωμένη και είχε περάσει στα χέρια των Βενετών. Αυτοί έφεραν από την Ρούμελη νέους αποίκους για να τονώσουν τον αραιωθέντα πληθυσμό. Ανάμεσα σε αυτούς τους επήλυδες  ηταν και το πρώτο κύμα Σαρακατσάνων που ως επί το πλείστον εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Καρυάς. Το δεύτερο κύμα Σαρακατσάνων που εισήρθε στην χερσόνησο της Πελοποννήσου έλαβε χώρα στο οροπέδιο της Ζήρειας. 
Στην Σαλαμίνα η ενοικίαση βοσκοτόπων από τους σκηνίτες , βοσκούς της Ζήρειας παρατηρείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, όπως αποδεικνύεται από τα έγραφα του Τοπικού Ιστορικού Αρχείου Σαλαμίνας των Γενικών Αρχείων του Κράτους . Αυτό σημαίνει πως η μετακίνηση από την Ζήρεια στην Σαλαμίνα πραγματοποιούταν ή από τα μέσα του ιδίου αιώνα και ίσως πιο πριν. 
Η διάρκεια της μετακίνησης κρατούσε 12-15 ημέρες και ορόσημα των μετακινήσεων αυτών ηταν η γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτ.) , οπότε οι βοσκοί εγκατέλειπαν τη Ζήρεια και κατευθύνονταν στην Σαλαμίνα . Από το 1960 η ημινομαδική ζωή αρχίζει πλέων να αποκτά μόνιμο χαρακτήρα ,οι βοσκοί εχουν ήδη αποκτήσει τις ορεινές περιοχές όπου ξεκαλοκαίριαζαν, από την δεκαετία του 30 , μόνιμη κατοικία . Δείχνουν ενδιαφέρον λοιπόν για την αγορά χορτολιβαδικών εκτάσεων στο νησί μας, όπου και ξεκαλοκαίριαζαν . Άλλοι επεδίωξαν να κανουν συμπεθεριά με Κουλουριώτικες οικογένειες που ηταν ιδιοκτήτες λιβαδιών, ώστε η γαμήλια αυτή στρατηγική να τους οδηγήσει έμμεσα στην απόκτηση δικαιωμάτων στις εκτάσεις αυτές. 
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 οι μετακινήσεις άρχισαν να σταματούν και σήμερα είναι ελάχιστες και παροδικές . Οι οικογένειες αυτές κατοικούν στο Ρέστη , στο Μούλκι, ,το Ζαρμαλά , το Καμπόλι, , στο Κανακιάνι, στην Κούλουρη, στην Φλεβαριώτισσα και εχουν ενσωματωθεί στην Σαλαμινιακή κοινωνία, ελάχιστοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία ,άλλοι εχουν επιδοθεί με επιτυχία σε παραπλήσιες με την κτηνοτροφία ιδιότητες και τέλος άλλοι εχουν απομακρυνθεί εντελώς από την αιγοπροβατοτροφία.