Δευτέρα, 9 Ιουνίου 2008
Κάθε στάνη ή κάθε τσελιγκάτο έχει έναν αρχηγό, έναν καπετάνιο, τον Τσέλιγκα,
αυτός έχει πατριαρχικά δικαιώματα πάνω σε όλη την στάνη ,συγγενείς, συνεταίρους ,σμιχτές και τσοπάνηδες, φέρει όμως και την εύθηνη όλου του τσελιγκάτου και γιαυτό φέρει και το όνομα του.
Ο τσέλιγκας εκπρόσωποι παντού το τσελιγκάτο , αυτός ρυθμίζει την κοινωνική , οικονομική , και συντροφική ζωή όλης της στάνης.
Αυτός φροντίζει και προστατεύει όλους όσους απαρτίζουν την στάνη , συνεταίρους, τσοπάνηδες και όλες τις οικογένειες τους. Είναι παράλληλα ο άρχοντας και ο καπετάνιος της στάνης είναι ο άνθρωπος που τον σέβονται, φοβούνται και υπακούουν όλοι μέσα στο τσελιγκάτο μικροί και μεγάλοι.
Ο τσέλιγκας πρέπει να έχει προσόντα καπετάνιου ,κοινωνική παράσταση και ηθικές αρετές, να είναι έξυπνος , δραστήριος, συνετός, γενναίος, και να γνωρίζει καλά κάθε ζήτημα που έχει σχέση με την στάνη, για να μπορεί να δίνει λύση αμέσως και χωρίς πολλές κουβέντες.
Ο τίτλος του Τσέλιγκα παραμένει πάντα μέσα στη οικογένεια, και πάει από τον πατέρα στον γιο, υπήρχαν τσελιγκάδες που οι γενιές (ζουνάρια) τους μετριόνταν πάνω από τριακόσια χρόνια, το γενεαλογικό τους δέντρο έχει μεγαλώσει τόσο πολύ που η συγγένεια έχει χαθεί εντελώς. Οι απόγονοι τους έπειτα από τόσα χρόνια μπορεί να είναι τσέλιγκες , μπορεί να είναι τσοπάνηδες η άκοπα και σμίχτες.
Υπάρχουν περιπτώσεις που μεγάλοι τσελιγκάδες από διάφορες κακουχίες καταντήσανε απλοί τσοπάνηδες ή σμίχτες σε άλλα τσελιγκάτα ή μπορεί ακόμη να είχαν άσχημη συμπεριφορά προς τα υπόλοιπα μέλη της στάνης και να φύγουν οι τσοπάνηδες και οι σμίχτες να πάνε σε άλλες στάνες και να διαλυθεί το τσελιγκάτο τους , αυτοί λέγονταν χαλασοστάνηδες.
Ο τσέλιγκας παρέδιδε τον τίτλο στο πρώτο του αγόρι το πρώτο τσελιγκόπουλο. Όταν όμως ο πρώτος γιος δεν είναι ικανός να διοικήσει το τσελιγκάτο, το παίρνει ο πιο ικανός και πιο δραστήριος από τα αγόρια του τσέλιγκα , όταν πάλη κάποιος από αυτούς δεν είναι ικανός να το κουμαντάρει τότε παίρνει την αρχηγία ο ιό δραστήριος και πιο έξυπνος τσοπάνος έστω και ας μην είναι πλουσιότερος. Για τους παραπάνω λόγους λέγανε ότι ο τάδε τσέλιγκας έχει το τσελιγκάτο με το σπαθί του.
Τα παιδιά του τσέλιγκα (τ' αγόρια) και ιδικά ο πρωτότοκος , ο μελλοντικός τσέλιγκας , δεν πάει ποτέ στα πρότα , δηλ. δεν βόσκει πρόβατα, δεν κάνει την δουλειά της γλίτσας. Τα βόσκει μόνο όταν είναι μικρός , μέχρι δεκαπέντε χρονών, μαθαίνει όμως καλά όλες τις δουλείες της στάνης και σε αυτές παίρνει μέρος αφού μεγαλώσει. Και όταν ακόμη γίνει τσέλιγκας παίρνει μέρος στο άρμεγμα, στο γένο στον κούρο κλπ.
Οι τίτλοι του τσέλιγκα.
Ανάλογα με τον πλούτο σε κοπάδια και σε πληθυσμό της στάνης ο τίτλος του τσέλιγκα διακρίνεται σε:
Μικροτσέλιγκα, αυτός που η στάνη του αποτελείται από δύο έως πέντε κονάκια λίγα κοπάδια λίγους συνεταίρους, σμίχτες, και από έναν έως δύο τσοπάνηδες που τους πληρώνει με μισθό, τα φυλαχτικά ή την ρόγα, τους ρογιασμένους ή τους μπιστικούς.
Μικροτσέλιγκα όμως λέγανε και αυτόν που είχε γίδια όσα πολλά και αν ήταν. Αυτόν δεν τον λογάριαζαν για την σειρά τους των πραγματικών τσελιγκάδων οι Σαρακατσαναίοι, και τον είχαν ξεπεσμένο. Οι βέροι Σαρακατσαναίοι περιφρονούσαν τα γίδια , τα είχαν για ντροπή και εξευτελισμό.
Τσέλιγκας είναι αυτός που έχει στην στάνη του πάνω από επτά κονάκια, τουλάχιστον δώδεκα , αρκετά μεγάλο αριθμό από πρόβατα και λίγα γίδια για τις ανάγκες των οικογενειών , και μία καλή λακνιά από άλογα , φοράδες , μουλάρια ,καθώς επίσης και πολλούς σμίχτες.
Αρχιτσέλιγκας, λεγόταν αυτός που είχε στο τσελιγκάτο του το λιγότερο εικοσιπέντε κονάκια καθώς και μεγάλα προτοκόπαδα, ένα πλούσιο βαλμαριό με πάνω από εκατό χοντρά ζά , πολλούς σμίχτες και πολλούς ρογιασμένους. Ο αρχιτσέλιγκας λέγεται και πρωτοτσέλιγκας και στάνατζης ή μαγαλοτσέλιγκας ή καπετάνιος.
Οι υποχρεώσεις ήταν ίδιες απέναντι στο τσελιγκάτο είτε από τον μικροτσέλιγκα, είτε από τον τσέλιγκα είτε από τον αρχιτσέλιγκα, αδιάφορο αν είναι μικρή ή μεγάλη η στάνη σε πληθυσμό ή σε βιός. Στρατολογεί , συμφωνεί , και πληρώνει τους συντρόφους του , την παρέα του , τους σμίχτες, και τους ρογιασμένους. Βρίσκει λιβάδια για βοσκές , τα μισθώνει και διαχειρίζεται όλα τα ζητήματα της ομάδας απέναντι στον μισθωτή. Κανονίζει τα βοσκοτόπια , ορίζει τους τσοπαναραίους και την δουλειά που θα κάνουν.
Ο τσέλιγκας εκπρόσωποι παντού το τσελιγκάτο , αυτός ρυθμίζει την κοινωνική , οικονομική , και συντροφική ζωή όλης της στάνης.
Αυτός φροντίζει και προστατεύει όλους όσους απαρτίζουν την στάνη , συνεταίρους, τσοπάνηδες και όλες τις οικογένειες τους. Είναι παράλληλα ο άρχοντας και ο καπετάνιος της στάνης είναι ο άνθρωπος που τον σέβονται, φοβούνται και υπακούουν όλοι μέσα στο τσελιγκάτο μικροί και μεγάλοι.
Ο τσέλιγκας πρέπει να έχει προσόντα καπετάνιου ,κοινωνική παράσταση και ηθικές αρετές, να είναι έξυπνος , δραστήριος, συνετός, γενναίος, και να γνωρίζει καλά κάθε ζήτημα που έχει σχέση με την στάνη, για να μπορεί να δίνει λύση αμέσως και χωρίς πολλές κουβέντες.
Ο τίτλος του Τσέλιγκα παραμένει πάντα μέσα στη οικογένεια, και πάει από τον πατέρα στον γιο, υπήρχαν τσελιγκάδες που οι γενιές (ζουνάρια) τους μετριόνταν πάνω από τριακόσια χρόνια, το γενεαλογικό τους δέντρο έχει μεγαλώσει τόσο πολύ που η συγγένεια έχει χαθεί εντελώς. Οι απόγονοι τους έπειτα από τόσα χρόνια μπορεί να είναι τσέλιγκες , μπορεί να είναι τσοπάνηδες η άκοπα και σμίχτες.
Υπάρχουν περιπτώσεις που μεγάλοι τσελιγκάδες από διάφορες κακουχίες καταντήσανε απλοί τσοπάνηδες ή σμίχτες σε άλλα τσελιγκάτα ή μπορεί ακόμη να είχαν άσχημη συμπεριφορά προς τα υπόλοιπα μέλη της στάνης και να φύγουν οι τσοπάνηδες και οι σμίχτες να πάνε σε άλλες στάνες και να διαλυθεί το τσελιγκάτο τους , αυτοί λέγονταν χαλασοστάνηδες.
Ο τσέλιγκας παρέδιδε τον τίτλο στο πρώτο του αγόρι το πρώτο τσελιγκόπουλο. Όταν όμως ο πρώτος γιος δεν είναι ικανός να διοικήσει το τσελιγκάτο, το παίρνει ο πιο ικανός και πιο δραστήριος από τα αγόρια του τσέλιγκα , όταν πάλη κάποιος από αυτούς δεν είναι ικανός να το κουμαντάρει τότε παίρνει την αρχηγία ο ιό δραστήριος και πιο έξυπνος τσοπάνος έστω και ας μην είναι πλουσιότερος. Για τους παραπάνω λόγους λέγανε ότι ο τάδε τσέλιγκας έχει το τσελιγκάτο με το σπαθί του.
Τα παιδιά του τσέλιγκα (τ' αγόρια) και ιδικά ο πρωτότοκος , ο μελλοντικός τσέλιγκας , δεν πάει ποτέ στα πρότα , δηλ. δεν βόσκει πρόβατα, δεν κάνει την δουλειά της γλίτσας. Τα βόσκει μόνο όταν είναι μικρός , μέχρι δεκαπέντε χρονών, μαθαίνει όμως καλά όλες τις δουλείες της στάνης και σε αυτές παίρνει μέρος αφού μεγαλώσει. Και όταν ακόμη γίνει τσέλιγκας παίρνει μέρος στο άρμεγμα, στο γένο στον κούρο κλπ.
Οι τίτλοι του τσέλιγκα.
Ανάλογα με τον πλούτο σε κοπάδια και σε πληθυσμό της στάνης ο τίτλος του τσέλιγκα διακρίνεται σε:
Μικροτσέλιγκα, αυτός που η στάνη του αποτελείται από δύο έως πέντε κονάκια λίγα κοπάδια λίγους συνεταίρους, σμίχτες, και από έναν έως δύο τσοπάνηδες που τους πληρώνει με μισθό, τα φυλαχτικά ή την ρόγα, τους ρογιασμένους ή τους μπιστικούς.
Μικροτσέλιγκα όμως λέγανε και αυτόν που είχε γίδια όσα πολλά και αν ήταν. Αυτόν δεν τον λογάριαζαν για την σειρά τους των πραγματικών τσελιγκάδων οι Σαρακατσαναίοι, και τον είχαν ξεπεσμένο. Οι βέροι Σαρακατσαναίοι περιφρονούσαν τα γίδια , τα είχαν για ντροπή και εξευτελισμό.
Τσέλιγκας είναι αυτός που έχει στην στάνη του πάνω από επτά κονάκια, τουλάχιστον δώδεκα , αρκετά μεγάλο αριθμό από πρόβατα και λίγα γίδια για τις ανάγκες των οικογενειών , και μία καλή λακνιά από άλογα , φοράδες , μουλάρια ,καθώς επίσης και πολλούς σμίχτες.
Αρχιτσέλιγκας, λεγόταν αυτός που είχε στο τσελιγκάτο του το λιγότερο εικοσιπέντε κονάκια καθώς και μεγάλα προτοκόπαδα, ένα πλούσιο βαλμαριό με πάνω από εκατό χοντρά ζά , πολλούς σμίχτες και πολλούς ρογιασμένους. Ο αρχιτσέλιγκας λέγεται και πρωτοτσέλιγκας και στάνατζης ή μαγαλοτσέλιγκας ή καπετάνιος.
Οι υποχρεώσεις ήταν ίδιες απέναντι στο τσελιγκάτο είτε από τον μικροτσέλιγκα, είτε από τον τσέλιγκα είτε από τον αρχιτσέλιγκα, αδιάφορο αν είναι μικρή ή μεγάλη η στάνη σε πληθυσμό ή σε βιός. Στρατολογεί , συμφωνεί , και πληρώνει τους συντρόφους του , την παρέα του , τους σμίχτες, και τους ρογιασμένους. Βρίσκει λιβάδια για βοσκές , τα μισθώνει και διαχειρίζεται όλα τα ζητήματα της ομάδας απέναντι στον μισθωτή. Κανονίζει τα βοσκοτόπια , ορίζει τους τσοπαναραίους και την δουλειά που θα κάνουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου